Jaka jest rola poszczególnych podmiotów podczas realizacji inwestycji w systemie „zaprojektuj i zbuduj”, kto ponosi odpowiedzialność za projekt, jak rozkłada się ryzyko, na ile system jest elastyczny, jeśli idzie o wprowadzanie zmian, jak często ten system jest wybierany przez samorządy? Odpowiedzi m.in. na te pytania dostarczyła debata zorganizowana 23 października 2012 r.
Spotkanie podzielono na dwa bloki tematyczne. Pierwszy dotyczył realizacji w systemie „zaprojektuj i zbuduj” dużych inwestycji drogowych i kolejowych, drugi natomiast skupiał się na mniejszych realizacjach oraz sposobach ich finansowania.
Partnerami debaty były spółki: ARCADIS i Freyssinet Polska. Patronat honorowy objęła Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad oraz Stowarzyszenie Klub Inżynierii Ruchu.
Uczestnicy debaty:
I Blok
- Stefan Bekir Assanowicz, prezes zarządu Rubau Polska
- Krzysztof Berger, dyrektor generalny Freyssinet Polska
- Marcin Klammer, prezes zarządu ARCADIS
- Piotr Kledzik, prezes zarządu Bilfinger Berger Budownictwo
- Jerzy Polaczek, minister transportu w latach 2005–2007
- Tomasz Rudnicki, zastępca Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad
- Teresa Zwiernik, dyrektor Pionu Kolejowego ARCADIS
II Blok
- Tomasz Borowski, prezes Stowarzyszenia Klub Inżynierii Ruchu
- Janusz Koper, pełnomocnik prezydenta Rybnika ds. dróg i gospodarki komunalnej,
- Tomasz Pabis, naczelnik wydziału Inżynierii Ruchu, Zarządu Dróg Wojewódzkich w Krakowie
- Janusz Piechociński, wiceprzewodniczący sejmowej Komisji Infrastruktury
- Elżbieta Rachocka, zastępca przewodniczącego Krajowej Rady Zarządców Dróg Powiatowych
- Maciej Stroński, członek zarządu Stowarzyszenia Klub Inżynierii Ruchu,
- Andrzej Urbanik, Sekretarz generalny Polskiej Platformy Technologicznej Transportu Drogowego
Elastyczna formuła
System „zaprojektuj i zbuduj” jest bardziej elastyczny, jeśli chodzi o możliwość wprowadzania zmian. O ile w przypadku zadań drogowych wykonawcy lepiej niż administracja radzili sobie z uzyskaniem decyzji środowiskowych (co znacznie przyspieszało tempo pracy), o tyle na kolei procesy te ciągną się wyjątkowo długo.
Dla procesów inwestycyjnych istotne jest nie tylko podejmowanie decyzji, ale także – z czego należy zdawać sobie sprawę – niepodejmowanie decyzji. Konsekwencje braku decyzyjności zazwyczaj są niekorzystne. W przypadku systemu „zaprojektuj i zbuduj” zamawiający nie musi być informowany o wszystkich zmianach, mogą one być wprowadzane swobodnie. Wprowadzenie zmian w systemie tradycyjnym wiąże się nieuchronnie z utratą kwalifikowalności.
Zaprojektuj, zbuduj i… utrzymaj standard
W przypadku tradycyjnego systemu innowacyjność nie ma racji bytu, jeżeli zamawiający wprost tego nie zażąda. W systemie „zaprojektuj i zbuduj” wykonawca może wpływać na kształt rozwiązania.
Może się okazać, że zamawiający wybierze droższą, bardziej innowacyjną opcję, jeżeli będzie się to wiązało z trwałością i niskimi kosztami utrzymania.
Płaszczyzna, na której kompetencja spotyka się z kompetencją, generuje rozwiązania innowacyjne. Niebezpieczeństwem może być trudność w wyborze ofert, gdzie oprócz ceny trzeba ocenić również wiarygodność innowacyjnego rozwiązania.
Na zakończenie pierwszej części debaty zaproszeni goście wysunęli propozycje zmian w odniesieniu do systemu „zaprojektuj i zbuduj”. Najważniejsze z nich to:
- promowanie wiedzy i kompetencji
- standaryzacja dokumentów i decyzji środowiskowych, również w odniesieniu do kolei
- jasno sprecyzowane specyfikacje techniczne, opisy wymagań, warunki kontraktu
- decyzyjność.
Projekty samorządowe
Drugi blok tematyczny poświęcony był roli samorządów w realizacji projektów w systemie „zaprojektuj i zbuduj” oraz związanym z tym kwestiom finansowania.
Niezwykle ciekawe rozwiązanie integrujące drogi wojewódzkie, powiatowe i krajowe wprowadzono na Podhalu. Ogromne znaczenie miała współpraca samorządów oraz ogólne nastawienie mieszkańców i władz.
Inteligentny System Sterowania Ruchem Regionu Podhalańskiego to projekt z zakresu ITS mający na celu rozproszenie ruchu z drogi krajowej nr 47 „Zakopianki” na pozostałe drogi regionu. W celu realizacji idei rozproszenia ruchu opracowano unikatowy w skali Europy obszarowy system zarządzania ruchem w czasie rzeczywistym. W siedzibie Zarządu Dróg Wojewódzkich w Krakowie zbudowano Regionalne Centrum Nadzoru Ruchu Drogowego, do którego spływają dane ze wszystkich urządzeń. Następnie są one analizowane i dystrybuowane do portalu informacji drogowej i jego wersji mobilnej – wtatry.eu. Informacje do kierowców przekazywane są bezpośrednio na drodze za pomocą 16 tablic zmiennej treści.
Pozytywne jest to, że omawiane wdrożenie integruje wielu użytkowników: realizując jedno zadanie, przy jednym finansowaniu udało się zrobić tak wiele dla różnych zarządców dróg, nie dzieląc klientów systemu na tych, którzy poruszają się po drogach krajowych, wojewódzkich czy powiatowych.
Na drogach powiatowych…
Przypadki, gdy powiat może planować wydatki na inwestycje z 2–3-letnim wyprzedzeniem, należą do rzadkości. Tymczasem projekty realizowane w systemie „zaprojektuj i zbuduj” zwykle są wieloletnie.
Powiaty borykają się z trudnościami finansowymi, co jest konsekwencją mnogości nałożonych na nie zadań. Drogi są tylko jednym z wielu.
Kluczową kwestią w finansowaniu przedsięwzięć publiczno-prywatnych jest alokacja ryzyka. Właściwy podział ryzyk sprzyja realizacji takich projektów i ogranicza koszty.
…i wojewódzkich
Jak wynika z danych Konwentu Dyrektorów Zarządów Dróg Wojewódzkich, gruntownej modernizacji wymaga ponad 40% ciągów dróg wojewódzkich oraz ponad 1000 obiektów mostowych. W związku z koniecznością dostosowania nośności dróg wojewódzkich do obciążeń 11,5 t/oś oraz nośności obiektów mostowych do 50 t szacuje się, że w latach 2014–2020 potrzeba będzie ok. 45 mld zł. Ponadto blisko 15 mld zł potrzeba będzie na wybudowanie do 2020 r. zaplanowanych obwodnic oraz nowych połączeń.
Jak widać system zaprojektuj i zbuduj wzbudza zarówno entuzjazm jak i obawy. Potrzeba więc merytorycznego podejścia i przyspieszenia podejmowania decyzji.
Zobacz także Utrzymanie standardów na drogach krajowych!