Czy pamiętacie film „Ptaki” Alfreda Hitchcocka? Pomimo tego, że powstał w 1963 roku, niektóre sceny nadal wywołują emocje. Jednak w odróżnieniu od strachu, lęk utrzymuje się dłużej. Jaka jest więc anatomia lęku i co różni te emocje?

Strach czy lęk

Strach jest jedną z pierwotnych emocji. Powstaje w ośrodkowym układzie nerwowym w wyniku odpowiedzi na realny bodziec występujący tu i teraz. Ma funkcję ochronną i dlatego pozostał z nami w toku ewolucji. Bodziec dociera do wzgórza, a stamtąd przekazywany jest od razu do ciała migdałowatego – po czym automatycznie następuje reakcja uciekaj albo broń się. Warto zauważyć, że tylko 4–5 proc. reakcji emocjonalnych powstaje dzięki pobudzeniu tzn. szybkiej ścieżki. Oznacza to tyle, że nie ma tutaj miejsca na obrabianie poznawcze. Reakcja pojawia się automatycznie.

W pozostałych prawie 95 proc. przypadków emocje powstają na skutek obrabiania ścieżką długą, w co jest zaangażowana kora mózgowa. Mówi to tyle, że oprócz reakcji emocjonalnej w ciele i mózgu, dochodzi jeszcze do interpretacji sytuacji. Właśnie ten czynnik poznawczy jest kluczowy dla powstawania lęku.

Wróćmy do filmu. Jego bohaterów ogarnął lęk, bo czuli się niepewnie. Nie wiadomo było, kiedy ptaszyska zaatakują. Towarzyszyła im także bezradność, bo przecież nie mieli wpływu na to co się wydarzy.

Lęk odnosi się więc do przyszłości. Związany jest z przewidywaniem zagrożenia, które może, ale nie musi nastąpić. Podobnie jak strach ma funkcje ochronną, podobnie jak strach pojawiają się na tyle wcześnie, aby można było zareagować, czyli podjąć działanie.

Anatomia lęku

Jak mądrze poradzić sobie z lękiem? Przede wszystkim nie należy wypierać tej emocji, bo efekt będzie odwrotny. Lepiej go zaakceptować i zwrócić uwagę na to co go wywołało. Bodziec, który odpowiada za powstanie lęku, wszystko jedno czy jest on zewnętrzy (zdarzenie, inne osoby) czy wewnętrzny (nasze myśli, wspomnienia) – jest dla odbiorcy z jakiegoś powodu ważny.

Ponieważ lęk wynika z połączenia niepewności i bezradności – należy pracować na tych dwóch obszarach. Niepewność wynika z braku wiedzy. Należy więc sięgać po sprawdzone i merytoryczne źródła informacji. Co ważne poświęcać zbieraniu informacji tylko tyle czasu, ile jest potrzebne. Bombardowanie się wiadomościami jest szkodliwe na dłuższą metę.

Drugim czynnikiem towarzyszącym lękowi jest bezradność. Wynika ona z poczucia braku kontroli. Warto więc zadać sobie pytanie na co w obecnej sytuacji masz wpływ. Zajmowanie się rzeczami, na które nie mamy wpływu sprawia, że tracimy tylko energię. Dodatkowo dochodzi do tzn. nakręcania się poznawczego, co w konsekwencji powoduje wytwarzanie jeszcze więcej leku. Wpadamy w swoistą spirale lęku. Lepiej zając się tym na co mamy wpływ, czyli na własne życie.

Spowoduje to, że wróci uczucie sprawczości i kontroli nad życiem.

Praca z lękiem

Co mogli więc dziś zrobić bohaterowie filmu ptaki, aby poradzić sobie z lękiem? Jeśli chodzi o pracę z niepewnością, mogliby zbierać informacje na temat podobnych zdarzeń, zacząć obserwować kiedy pojawiają się ptaki, w jakich miejscach, kiedy atakują, może reagują na jakiś bodziec. Następnie, aby zapobiec bezradności, powinni zastanowić się co mogą zrobić, aby zadbać o swoje bezpieczeństwo. Przykładowo lepiej się zakryć, schronić w budynkach, poruszać w grupach.

Tym co także pomaga w pracy z lękiem to po prostu  świadomość tego, że każda sytuacja nawet najgorsza się kiedyś kończy. Dlaczego więc nie zrobić nawet najmniejszych planów na to, co zrobimy potem?

Zobacz także Fundamentalne zmiany!